مقدمه
الف) طرح بحث
اگر چه در گذشته فرض براين بود كه قاضي مصون
از خطا و لغزش است و حكم صادره توسط وي عين حق و عدالت مي¬باشد. ولي
امروزه، اين انديشه و با ارتقاء سطح دانش و آگاهي بشر و به موازات آن ، با
توسعه علم قضا و قضاوت ، اعتبار و صلابت پيشين خود را از دست داده است. و
اين تفكر ظهور پيدا كرده است كه اگر چه لازم است قاضي مشرف به تمام امور
باشد با اين حال وي يك انسان است و به حكم انسان بودنش همواره در معرض لغزش
و خطا قرار دارد. لذا جايز نيست فرد بي گناه ، به گناه ناكرده اي گرفتار
آيد. و مجازات شود و از اين رو ضروري بود ، ترتيبي مقرر گردد و مكانيزمي در
جهت اصلاح بي¬مبالاتي ، قصور و يا اعمال نظر قاضي ايجاد گردد. تا بدين
وسيله دستگاه عدالت كيفري ، از مسير اجراي عدالت منحرف نگشته و بي¬جهت حقوق
و آزادي هاي افراد را به مخاطره نيافكند بدين ترتيب بود كه ، زمينه و بستر
براي اينكه هر دعوايي بتواند دو بار مورد قضاوت قرار گيرد ، فراهم گشت .
به گونه اي كه امروز ، تجديد نظر احكام كيفري به عنوان يكي از طرق اعتراض
به احكام در نظام هاي حقوقي دنيا و سيستم قضايي اكثر كشورها به رسميت
شناخته شده است . و به عنوان يكي از عناصر تشكيل دهنده دادرسي عادلانه و از
اصول ارزشمند دادگستري سالم و حقوق بشري محسوب مي¬گردد.
فصل اول: فرايند تكوين و تطور تجديدنظر احكام كيفري
مقدمه:
امروز، اين حقيقت را همه پذيرفته‌اند كه، ممكن است. اتخاذ تصميم توسط
فرشته عدالت منطبق با واقعيت امر و حكم قانون نباشد. ريشه و منشأ اين
اعتقاد كه موجب شده است تا فرضهاي طلايي پيشين در خصوص مصونيت قاضي از خطا
يا وحدت حق و حكم بي‌اعتبار گردد. مي‌بايست در پيچيدگي روابط اجتماعي و رشد
روزافزون شمار قوانين و پرونده‌هاي مطروحه جستجو گردد. پس، در چنين حالتي،
عدالت مقتضي آن است كه راهي براي جبران اشتباه‌ها و كاستي‌ها در راستاي
احقاق حق پيش‌بيني گردد. از سوي ديگر، تأمين صلح اجتماعي كه ضامن بقاء و
انسجام يك جامعه است. ايجاب مي‌نمايد تا روزي سخن آخر گفته شود و دعوي
فيصله يابد. به عبارت ديگر، تورم پرونده‌ها در دادگاه هرچند به بهانه اجراي
عدالت زيبنده دستگاه قضايي نيست و در يك كلام عدالت در لباس نظم شايسته
احترام است.
بدين ترتيب، اين فصل بدنبال آن است تا شيوه‌هاي جمع بين دو
ارزش اساسي نظم و عدالت و ديدگاه‌هاي متنوع موجود در اين خصوص را در پرتو
مطالعه تاريخي تحولات قانونگذاري تجديدنظر احكام كيفري مورد مداقه و بررسي
قرار دهد.
در همين راستا، ابتدا، سير تشريع و تحول قانونگذاري در زمينه
تجديدنظر احكام كيفري در حقوق ايران، و سپس در حقوق انگليس مورد غور و
مطالعه قرار خواهد گرفت.
فهرست مطالب
عنوان………………………………………………………………………………………………………… صفحه
علايم اختصاري…………………………………………………………………………………………………….. ۱
مقدمه………………………………………………………………………………………………………………….. ۲
الف) طرح بحث…………………………………………………………………………………………………….. ۲
ب) اهميت موضوع و علت انتخاب آن …………………………………………………………………………. ۳
ج) سوالات پايان‌نامه ………………………………………………………………………………………………. ۴
د) فرضيات پايان‌نامه ………………………………………………………………………………………………. ۴
ه) روش تحقيق………………………………………………………………………………………………………. ۵
و) پلان كلي…………………………………………………………………………………………………………. ۵
بخش نخست
تجديدنظر در احكام كيفري: سيرتحول، مفهوم و مباني، خصوصيات و آثار
فصل‌اول: فرايند تكوين و تطور تجديدنظر احكام كيفري ……………………………………. ۷
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………. ۷
مبحث اول: سير تكوين و تطور تجديدنظر احكام كيفري در حقوق ايران ………………………………. ۸
گفتار اول: تجديدنظر احكام كيفري قبل از انقلاب اسلامي ايران …………………………………………. ۸
بند اول: قوانين موقتي اصول محاكمات جزايي ……………………………………………………………….. ۹
بند دوم: قانون تسريع دادرسي و اصلاح قسمتي از قوانين دادگستري ……………………………………. ۱۱
بندسوم: قانون اصلاح پاره‌اي از قوانين دادگستري …………………………………………………………. ۱۲
گفتار دوم: تجديدنظر احكام كيفري پس از انقلاب اسلامي ايران ……………………………………… ۱۳
بند اول: الغاء نظام تجديدنظر احكام كيفري ………………………………………………………………… ۱۳
الف: آيين نامه دادسراها و دادگاه هاي انقلاب ……………………………………………………………… ۱۳
ب: لايحه قانوني تشكيل دادگاههاي عمومي ………………………………………………………………… ۱۴
ج: قانون اصلاح موادي از قانون آيين دادرسي كيفري ……………………………………………………. ۱۴
بند دوم: احياء نظام تجديدنظر احكام كيفري ……………………………………………………………….. ۲۰
الف: قانون تعيين موارد تجديدنظر احكام و نحوه رسيدگي آن‌ها ……………………………………….. ۲۰
ب: قانون تشكيل دادگاههاي كيفري يك و دو شعب ديوان عالي كشور ………………………………. ۲۱
ج: قانون تجديدنظر آراء دادگاه‌ها ……………………………………………………………………………. ۲۲
بند سوم: وضعيت كنوني تجديدنظر احكام كيفري ………………………………………………………… ۲۴
الف: قانون تشكيل دادگاههاي عمومي و انقلاب ……………………………………………………………. ۲۴
ب: قانون آيين دادرسي دادگاههاي عمومي و انقلاب در امور كيفري …………………………………. ۲۵
ج: قانون اصلاح قانون تشكيل دادگاههاي عمومي و انقلاب ……………………………………………… ۲۵
مبحث دوم : سيرتكوين و تطور تجدينظر احكام كيفري در حقوق انگلستان ………………………….. ۲۷
گفتار اول: بررسي فرايند تحول و تطور تجديدنظر احكام صادره از دادگاه جزا ……………………… ۲۷
گفتار دوم: بررسي فرايند تحول و تطور تجديدنظر احكام صادره از دادگاه صلح(مجستريت) …….. ۳۰
فصل دوم: مفهوم و مباني تجديدنظر …………………………………………………………………. ۳۲
مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………….. ۳۲
مبحث اول: تعريف و ماهيت تجديدنظر ………………………………………………………………………. ۳۳
گفتار اول: تعريف تجديدنظر ………………………………………………………………………………….. ۳۳
بند اول: تعريف لغوي ……………………………………………………………………………………………. ۳۳
بند دوم: تعريف اصطلاحي …………………………………………………………………………………….. ۳۳
گفتار دوم: ماهيت تجديدنظر …………………………………………………………………………………… ۳۵
بند اول: طرق اعتراض به احكام كيفري ……………………………………………………………………… ۳۵
بند دوم: انواع تجديدنظر ………………………………………………………………………………………… ۳۶
الف: تجديدنظر عام ……………………………………………………………………………………………… ۳۶
ب: تجديدنظر خاص ……………………………………………………………………………………………. ۳۷
مبحث دوم: مباني تجديدنظر …………………………………………………………………………………… ۴۰
گفتار اول: مباني نظري تجديدنظر …………………………………………………………………………….. ۴۰
بند اول: دلايل موافقين تجديدنظر ……………………………………………………………………………… ۴۰
الف: جايزالخطابودن قاضي …………………………………………………………………………………….. ۴۱
ب: تضمين حقوق اصحاب دعوي ……………………………………………………………………………. ۴۲
بند دوم: ادله مخالفين ……………………………………………………………………………………………. ۴۳
الف: فقدان مبناي صحيح عقلي و فلسفي …………………………………………………………………….. ۴۴
ب: مردود بودن حكومت يك دادگاه بر دادگاه ديگر ……………………………………………………. ۴۴
ج: كاستن از ارزش و اعتبار دادگاه بدوي ……………………………………………………………………. ۴۵
گفتار دوم: مباني عملي تجديدنظر …………………………………………………………………………….. ۴۶
بند اول: دلايل موافقين تجديدنظر ……………………………………………………………………………… ۴۶
الف: تجديدنظر موجبي براي جلب اعتماد عمومي …………………………………………………………. ۴۶
ب: اثر پيشيگرانه تجديدنظر ……………………………………………………………………………………. ۴۷
ج: تجديدنظر موجبي براي وحدت رويه قضايي ……………………………………………………………. ۴۷
د: پيش‌بيني سيستم تجديدنظر در نظام‌هاي متمدن دنيا …………………………………………………….. ۴۷
بند دوم: دلايل مخالفين تجديدنظر ……………………………………………………………………………. ۴۸
الف: حكومت سيستم دلايل معنوي …………………………………………………………………………… ۴۸
ب: عدم امكان از سر گرفتن محاكمه در مرحله پژوهش …………………………………………………. ۴۹
ج: ناكارآمدي روش متداول در دادرسي‌هاي پژوهش …………………………………………………….. ۵۰
د: محل وقوع دادگاه تجديدنظر ……………………………………………………………………………….. ۵۱
ر: كاهش،(تزلزل) اعتبار احكام دادگاه‌ها ……………………………………………………………………. ۵۱
ز: دلايل جديد در مرحله تجديدنظر ………………………………………………………………………….. ۵۲
س: تجديدنظر موجبي براي بلاتكليفي و ايجاد تسلسل ……………………………………………………. ۵۲
ش: تجديدنظرموجبي براي سوءاستفاده ……………………………………………………………………… ۵۳
فصل سوم: خصوصيات و آثار تجديدنظر ……………………………………………………………. ۵۶
مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………….. ۵۶
مبحث اول: خصوصيات تجديدنظر …………………………………………………………………………… ۵۷
گفتار اول: تجديدنظر و طرق عادي اعتراض ………………………………………………………………… ۵۷
بند اول: تجديدنظر و واخواهي …………………………………………………………………………………. ۵۷
بند دوم: تجديدنظر و پژوهش ………………………………………………………………………………….. ۶۱
گفتار دوم: تجديدنظر و طرق فوق‌العاده اعتراض …………………………………………………………… ۶۳
بند اول: تجديد نظر و فرجام ……………………………………………………………………………………. ۶۳
بند دوم: تجديدنظر و اعاده دادرسي ………………………………………………………………………….. ۶۵
بند سوم: تجديدنظر و شعبه تشخيص …………………………………………………………………………. ۶۹
بند چهارم: تجديدنظر و اعتراض از طريق رئيس قوه‌قضائيه ………………………………………………. ۷۷
مبحث دوم: آثار تجديدنظر …………………………………………………………………………………….. ۷۹
گفتار اول: اثر تعليقي تجديدنظر ………………………………………………………………………………. ۷۹
گفتار دوم: اثر انتقالي تجديدنظر ………………………………………………………………………………. ۸۲
بند اول: برحسب موضوع مورد اعتراض ………………………………………………………………………. ۸۴
بند دوم: بر حسب عنوان تجديدنظرخواه ……………………………………………………………………… ۸۶
الف: تجديدنظرخواهي دادستان ……………………………………………………………………………….. ۸۷
ب: تجديدنظرخواهي محكوم‌عليه …………………………………………………………………………….. ۸۸
ج: تجديدنظرخواهي مدعي خصوصي ……………………………………………………………………….. ۹۱
گفتار سوم: ممنوعيت طرح ادعاي جديد در مرحله تجديدنظر …………………………………………… ۹۳
بخش دوم
تشكيلات، تشريفات، صلاحيت و نحوة رسيدگي مراجع تجديدنظر
فصل اول: ساختار و صلاحيت مراجع تجديدنظر ………………………………………………… ۹۷
مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………….. ۹۷
مبحث اول: ساختار مراجع تجديدنظر ………………………………………………………………………… ۹۸
گفتار اول: مراجع تجديدنظر شكلي …………………………………………………………………………… ۹۸
بند اول: ديوان عالي كشور ……………………………………………………………………………………… ۹۸
الف: قسمت شعب ديوان عالي كشور ……………………………………………………………………….. ۱۰۰
ب: دادسراي ديوان عالي كشور ……………………………………………………………………………… ۱۰۱
بند دوم: دادگاه عالي عدالت …………………………………………………………………………………. ۱۰۳
گفتار دوم: مراجع تجديدنظر ماهوي ………………………………………………………………………… ۱۰۵
بند اول: دادگاه تجديدنظر …………………………………………………………………………………….. ۱۰۶
بند دوم: دادگاه جزا ……………………………………………………………………………………………. ۱۱۱
مبحث دوم: احكام قابل تجديدنظر و موارد صلاحيت مراجع تجديدنظر ……………………………… ۱۱۵
گفتار اول: احكام قابل تجديدنظر ……………………………………………………………………………. ۱۱۵
بند اول: قطعيت و عدم قطعيت احكام ……………………………………………………………………….. ۱۱۵
بند دوم: اصل تاثير دعوي عمومي و خصوصي بر يكديگر ……………………………………………… ۱۲۱
گفتار دوم: موارد صلاحيت مراجع تجديدنظر …………………………………………………………….. ۱۲۳
بند اول : موارد صلاحيت مراجع تجديدنظر شكلي ………………………………………………………. ۱۲۳
الف: موارد صلاحيت ديوان عالي كشور ……………………………………………………………………. ۱۲۳
ب: موارد صلاحيت دادگاه عالي عدالت …………………………………………………………………… ۱۳۲
بند دوم: موارد صلاحيت مراجع تجديدنظر ماهوي ……………………………………………………….. ۱۳۴
الف: موارد صلاحيت دادگاه تجديدنظر ……………………………………………………………………. ۱۳۴
ب: موارد صلاحيت دادگاه جزا ……………………………………………………………………………… ۱۳۸
فصل دوم: شرايط و تشريفات تجديدنظر ………………………………………………………….. ۱۴۰
مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………… ۱۴۰
مبحث اول: تنظيم و تقديم درخواست تجديدنظر …………………………………………………………. ۱۴۱
گفتار اول: تنظيم درخواست تجديدنظر …………………………………………………………………….. ۱۴۱
بند اول: شرايط تنظيم درخواست ……………………………………………………………………………. ۱۴۱
الف: دادگاه تجديدنظر ………………………………………………………………………………………… ۱۴۳
ب: دادگاه جزا ………………………………………………………………………………………………….. ۱۴۵
ج: دادگاه عالي عدالت ………………………………………………………………………………………… ۱۴۵
د: ديوان عالي ……………………………………………………………………………………………………. ۱۴۶
بند دوم: ضمانت اجراي عدم رعايت شرايط تنظيم درخواست …………………………………………. ۱۵۳
الف: شرايطي كه ضمانت اجراي آن رد فوري درخواست است. ……………………………………… ۱۵۴
ب: شرايطي كه ضمانت اجراي آن توقيف درخواست است. ………………………………………….. ۱۵۵
گفتار دوم: تقديم درخواست …………………………………………………………………………………. ۱۵۶
بند اول: تكاليف تجديدنظرخواه …………………………………………………………………………….. ۱۵۶
بند دوم: تكاليف مرجع تقديم درخواست تجديدنظر …………………………………………………….. ۱۵۹
الف: حالتي كه دادخواست خارج از مهلت تقديم شده باشد …………………………………………… ۱۵۹
ب: حالتي كه درخواست تجديدنظر ناقص تقديم شده باشد …………………………………………… ۱۶۰
ج: حالتي كه درخواست تجديدنظر ناقص در مهلت مقرر و عامل تقديم شده باشد ……………….. ۱۶۰
مبحث دوم: اشخاص ذي‌حق و مهلت تجديدنظرخواهي ………………………………………………… ۱۶۴
گفتار اول: اشخاص واجد حق تجديدنظرخواهي …………………………………………………………. ۱۶۴
بند اول: محكوم‌عليه ……………………………………………………………………………………………. ۱۶۴
بند دوم: دادستان ………………………………………………………………………………………………… ۱۶۶
بند سوم: مدعي خصوصي …………………………………………………………………………………….. ۱۶۷
گفتار دوم: مهلت درخواست تجديدنظر ……………………………………………………………………. ۱۷۰
فصل سوم: فرايند رسيدگي و تصميمات مراجع تجديدنظر ………………………………… ۱۷۴
مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………… ۱۷۴
مبحث اول: فرايند رسيدگي و تصميمات مراجع تجديدنظر ماهوي ……………………………………. ۱۷۵
گفتار اول: فرايند رسيدگي و تصميمات دادگاه تجديدنظر …………………………………………….. ۱۷۵
بند اول: اعمال و تصميمات دادگاه تجديدنظر در موارد عدم امكان رسيدگي به دعوي تجديدنظر ۱۷۶
الف: عودت پرونده به دادگاه بدوي ………………………………………………………………………… ۱۷۶
ب: صدور قرار عدم صلاحيت ……………………………………………………………………………….. ۱۷۶
ج: صدور قرار رد درخواست …………………………………………………………………………………. ۱۷۷
د: صدور قرار رد دعوي ……………………………………………………………………………………….. ۱۷۷
بند دوم: اعمال و تصميم دادگاه تجديدنظر در موارد امكان رسيدگي به دعوي تجديدنظر ……….. ۱۷۸
الف: نحوه رسيدگي دادگاه تجديدنظر …………………………………………………………………….. ۱۷۸
۱ـ اجراي ترتيبات مرحله بدوي ………………………………………………………………………………. ۱۸۰
۲ـ اجراي ترتيبات خاص ……………………………………………………………………………………… ۱۸۰
۱ـ۲ـ اخذ تامين مناسب …………………………………………………………………………………………. ۱۸۱
۲ـ۲ ـ ضرورت يا عدم ضرورت تشكيل جلسه …………………………………………………………….. ۱۸۲
۳ـ۲ـ تسهيل حضور زنداني در دادگاه ……………………………………………………………………….. ۱۸۴
۴ـ۲ـ قرار تحقيق و معاينه محلي ………………………………………………………………………………. ۱۸۴
۵ـ۲ـ استماع ادله جديد ………………………………………………………………………………………… ۱۸۵
ب: تصميمات دادگاه تجديدنظر ……………………………………………………………………………. ۱۸۷
۱ـ تاييد حكم بدوي ……………………………………………………………………………………………. ۱۸۷
۲ـ تاييد حكم بدوي همراه با اصلاح آن ……………………………………………………………………. ۱۸۸
۳ـ نقض راي …………………………………………………………………………………………………….. ۱۸۹
۱ـ۳ـ صدور راي از دادگاه فاقد صلاحيت ………………………………………………………………….. ۱۸۹
۲ـ۳ـ صدور راي برخلاف موازين شرعي يا قانوني ……………………………………………………….. ۱۸۹
گفتار دوم: فرايند رسيدگي و تصميمات دادگاه جزا …………………………………………………….. ۱۹۵
بند اول: فرايند رسيدگي دادگاه جزا ………………………………………………………………………… ۱۹۵
بند دوم: تصميمات دادگاه جزا ………………………………………………………………………………. ۱۹۶
مبحث دوم: فرايند رسيدگي و تصميمات مراجع تجديدنظر شكلي ……………………………………. ۱۹۸
گفتار اول: فرايند رسيدگي و تصميمات ديوان عالي كشور …………………………………………….. ۱۹۸
بند اول: فرايند رسيدگي و تصميمات ديوان عالي در موارد عدم امكان رسيدگي …………………… ۱۹۸
بند دوم: فرايند رسيدگي و تصميمات ديوان عالي در موارد امكان رسيدگي ………………………… ۱۹۹
الف: فرايند رسيدگي ديوان عالي كشور ……………………………………………………………………. ۱۹۹
۱ـ گزارش عضومميز …………………………………………………………………………………………… ۲۰۰
۲ـ اعلام تخلف به دادگاه عالي انتظامي قضات ……………………………………………………………. ۲۰۰
۳ـ عدم دعوت اصحاب دعوي ……………………………………………………………………………….. ۲۰۱
۴ـ اخذ نظر نماينده دادستان كل ……………………………………………………………………………… ۲۰۱
۵ـ ختم رسيدگي ……………………………………………………………………………………………….. ۲۰۱
ب: تصميمات ديوان عالي كشور ……………………………………………………………………………. ۲۰۲
۱ـ تاييد راي تجديدنظر خواسته ……………………………………………………………………………… ۲۰۲
۲ـ نقض حكم تجديدنظرخواسته …………………………………………………………………………….. ۲۰۳
۱ـ۲ـ نقص بلاارجاع ……………………………………………………………………………………………. ۲۰۳
۲ـ۲ـ نقض به لحاظ نقص تحقيقات …………………………………………………………………………. ۲۰۴
۳ـ۲ـ نقض حكم به علت عدم صلاحيت دادگاه بدوي …………………………………………………… ۲۰۵
۴ـ۲ـ نقض و ارجاع …………………………………………………………………………………………….. ۲۰۶
گفتار دوم: فرايند رسيدگي و تصميمات دادگاه عالي عدالت ………………………………………….. ۲۰۸
بند اول: فرايند رسيدگي دادگاه عالي عدالت ……………………………………………………………… ۲۰۸
بند دوم: تصميمات دادگاه عالي عدالت ……………………………………………………………………. ۲۰۸
نتيجه‌گيري و پيشنهاد …………………………………………………………………………………………… ۲۱۰
واژه‌نامه …………………………………………………………………………………………………………… ۲۲۱
پرونده‌هاي انگليسي مورد استناد ……………………………………………………………………………… ۲۲۴
منابع و مآخذ …………………………………………………………………………………………………….. ۲۲۵
دانلود فايل
